Xiriirrada iyo jacaylka
Galmo
Is oggolaansho
Jirka iyo qooraha
Gacankahadal iyo bahdilaad
In la dareemo caafimaadxumo nafsadeed
In aad ahaato wiil
Muuqaallada jinsiga
af-Soomaali
Svenska
English
العربية
Davvisámegiella

Galmo

Waa maxay galmo? Galmadee ayaan doonayaa? Galmadee ayuu rabaa qofkan aan la seexanayaa? Ma waxa aan ka helaa galmada adag mise cid ayaa igu tiri in aan jeclaado ayaa habboon? Ma waxa aan iska yeelyeelaa in aan jeclahay waxyaabo si aan ugu muuqdo qof garanaya? Ma wax fiican baa in la ”iska bilaabo uun” ayada oo aan la hubin in kuwa kale ay ka helayaan taas? Galmadu waa wax xiiso badan, aad loo jecelyahay oo macaan. Laakiin waxa kale oo ay noqon kartaa kadeed iyo bilaa raaxo. Galmadu in ay wax fiican waa in mar walba la dareemo, inta aan la samayn, marka la samaynayo iyo ka dibba. Adiga oo aan sheegin qofka aad tahay, waxa aad qoraal, nagalaa sheekaysan kartaa, dhammaan afkaartaada ku saabsan galmada. Waannu ku dhagaysanaynaa oo ku taageeraynaa.

Waa maxay galmo?

Galmadu waa ay u kala duwantahay dadka kala duwan balse waxaa lagu qeexaa wayaalo uu qofku naftiisa ama dad kale ugu sameeyo qaab jinsi ah. Qaar badan oo inaga mid ahi waxay qabaan afkaar ku saabsan galmada, sawir-maskaxeed iyo dareen galmo oo ku saabsan qof ama wax. Waxaa jira qaabab badan oo galmo loo sameeyo, tusaale ahaan waxay noqon kartaa in la siigaysto (qofka oo iskii u raaxaysta), in la salaaxo, la tataabto ama loola sheekaysto qof si kacsi leh. Sidaa ay u jiraan qaabab kala duwan oo galmada loo sameeyo ayey dadkuna dhammaantood u jecelyihiin qaabab kala duwan oo ay galmada u sameeyaan ama ula sameeyaan cid. Xaq baad u leedahay in aad sahamiso qaabkaaga qalmo iyo waxa aad jeceshahay. Marka aad adigu iskaa isugu raaxaynayso, waxaad samaynaysaa sida aad doonayso. Marka aad qof kale la seexanayso, waxaad wada go’aaminaysaan labadiinna isla seexanayaa, waxaa idiin raaxo badan ee idiin wanaagsan.

In galmo la sameeyo

Inta aanad samayn galmo, waxaa badiyaaba caadi ah in aad ka fikirto, sida ay noqonayso iyo sida la dareemayo. Qaar badan oo inaga mid ahi, cidna kalama hadlaan fikirkooda, laakiin mar kasta oo aad dadka kale, kala sheekaysato galmada oo aad ku dhiirrato in aad wax ka waydiiso, waxaa kuu fududaanaya in aad barato naftaada, jirkaaga iyo waxa aad ka hesho ama aanad ka helin.
Dhawr tusaale oo quseeya waxyaalaha wanaagsan in aad ka fikirto, haddii aad rabto in aad qof kala hadasho galmada, waa : ma qof aad ku kalsoontahay baa? Ma u malaynaysaa in qofkaasi doonayo in uu ku dhagaysto oo kaa caawiyo fikirka aad qabto? Wada hadalku waa in uu noqdo, wax wanaagsan.

In aad galmo naftaada la samayso

In aad siigaysto waa galmo aad naftaada la samayso. Waxaad samayn kartaa adiga oo salaaxaya xubintaada taranka ama qaybo jirkaaga ka mid oo aad ku kacsanayso. Dadkeenna guska leh waxaa caadi u ah in ay ku siigaystaan guska afkiisa oo ay salaaxaan, halkaas oo ah meesha ugu xasaasisan. Haddii aad buuryo qabt, buuryadaas ayaad dhalfada guska korkeeda kor iyo hoos u jiidjiidaysaa marka aad kacsanayso. Badankeennu, iyada oo aan la fiirin jinsiga, waxa aynu siigaysiga bilawnaa, wakhti aad uga horreeya inta aynaan cidna galmo la yeelan.
Dad badan oo inaga mid ahi waxay siigaystaan laga soo bilaabo da’da dhawr-iyo-tobanjirka, dabadeedna way sii wadaan noloshooda oo dhan. Inkasta oo ay qaar inta badan sameeyan, qaarna marar dhif ah uun bay sameeyaan, halka dadka qaar aanay weligoodba samayn. Ma xuma, khatarna ma aha in la siigaysto, adiga ayaana go’aanka iska leh haddii aad rabto in aad samayso iyo haddii kaleba. Balse laguuma oggola in aad ku hor siigaysato qof kale oo aan rabin. Taa waxaa lagu magacaabaa kadeed galmo, waana sharcidarro. Siigaysigu, saamayn xun kuma yeesho jirka. Jirka Lagam arki karo in qofku soo siigaystay, ama ahow wiil ama gabar, labeeb ama qof aan isku tirin caynba.

In aad galmo la wadaagto dad kale

Galmadu in ay wax fiican tahay, waa in mar walba la dareemo, inta aan la samayn, marka la samaynayo iyo ka dibba. In aad galmo la wadaagto dadka kale, waa in ay mar walba ahaato xiriir ku dhisan hab ixtiraam leh oo aad akhrisato waxa ay dadka kale rabaan iyo waxa aanay rabin. Si aad dhab ahaan ugu ogaato waxa uu qof doonayo ama aanu doonayn, waa in aad qofka u dhageysato siyaabo badan: wax la dhahayo, luqadda jirka iyo farriimaha kale.
Mararka qaarkood waxaa jiri kara in qalad la isu fahmo, sababtoo ah farriimaha isku si uma fasiraan dadka oo dhan mar walba. Haddii aad shakido, waxaa fiican in aad si sax ah u hubiso. Kuwani waa su'aalo la istcimaali karo: Raaxo ma tahay sidani mise waa in aan wax ka bedelnaa? Caadi miyaa? Ma ka heshay tan? Mise waxaad rabtaa in aad wax kale samayso? maxaad ka heshaa? Maxaa rabtaa in aad samayso? su'aalahan waxaad weydiin kartaa galmada ka hor, inta lagu jiro iyo ka dibba. Waa dhibaato in aad noqoto qofka oranaya "maya" marka lagu jiro xaalad xasaasi ah. Inta badan waxaa jira calaamado hore oo lagu garanayo, marka qofku aanu rabin wax. Markaas waxaad u baahan tahay in aad dib u joogsato oo aad qofka u ogolaato in uu muujiyo waxa uu rabo. Haddii aanad sidaa samayn, ma jiro wax is oggolaansho ahi. Waa ay fududahay in la dareemo cadaadis ah in aad galmo samayso oo ay u dhacdo hab gaar ah. Tusaaluhu waa waxa caadiga u ah muuqaallada jinsiga ee tusa nin iyo gabadh oo wax waliba ku saabsanyahay raaxada ninka iyo dareenka biyabixiisa. Marka aad daawato muuqaallada jinsiga ee noocaas ah, waxa fudud in aad mooddo in galmadu ay noocaas tahay. Laakiin taasi sax ma ah. Galmadu waxa ay tahay in si wadajir ah loo sahamiyo waxaa waxa dadka wadaagaya oo dhami ay dareemayaan in uu yahay xallad iyo raaxo. Sidoo kale waxa raaxada ah iyo xalladda leh, waa uu isbeddeli karaa. In qof doonayo in uu ku dhunkado uun ama ku taabto, macneheedu ma aha in toos dharka loo dhigto oo la sameeyo galmo la isku ruxayo laakiin marar qaarkood sidaa way noqon kartaa. Dareen naftaada, ma yahay dareen fiican qalbi ahaa? Ma dareemaysaa in dhammaan la wada rabo? Waxaa la dareemi karaa in ay adagtahay, laakiin galmadu waxay u baahan tahay layli. Ma jiro qof khabiir ku ah waxa adiga kuu fiican ama qof kale u fiican. Waa wax adiga laftaada iyo/ama adiga oo cid kale ku weheliso, la horumariyo, la beddelo oo wakhtiga dhexdiisa lagu sahamiyo.